مطالب مرتبط
گزارش جدید مرکز پژوهش‌های مجلس ایران با مدیریت عطیه وحیدمنش، استادیار دانشگاه تهران، نشان می‌دهد که فقر اقتصادی و کاهش بودجه‌های آموزشی کیفیت مدارس را به شدت پایین آورده است. میانگین نمرات دانش‌آموزان سال دوازدهم طی دو سال گذشته به کمتر از ۱۰ رسیده و نرخ ترک تحصیل به طور چشمگیری افزایش یافته است.
آمار رسمی حاکی از آن است که حدود ۳۰ درصد جمعیت ایران زیر خط فقر هستند؛ یعنی تقریبا از هر سه نفر یک نفر فقیر است. این رقم در دهه ۱۳۹۰ حدود ۲۰ درصد بود که به دلیل تحریم‌ها و تورم بالا، به ۳۰ درصد افزایش یافته است.
گرانی و افزایش هزینه‌های زندگی باعث شده خانواده‌ها بخش قابل توجهی از هزینه‌های آموزش را حذف کنند. سهم هزینه آموزش در بودجه خانوارهای شهری طی ۲۰ سال اخیر از ۲.۱ درصد به ۰.۸ درصد کاهش یافته است.
این مسئله نگران‌کننده است چون آموزش کلید شکستن چرخه فقر است. خانواده‌های فقیر که امکان تحصیل فرزندانشان را فراهم کنند، شانس بهتری برای ارتقاء وضعیت اقتصادی خود خواهند داشت، اما کاهش هزینه‌ها و مشکلات اقتصادی، نسل آینده را در دام فقر و ناتوانی آموزشی گرفتار می‌کند.
نتایج گزارش می‌گوید با وجود دسترسی بهتر به آموزش، کیفیت آن به دلیل تحریم‌ها، مشکلات اقتصادی و همه‌گیری کرونا، به ویژه در مناطق محروم، کاهش یافته است.
سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ بیش از ۹۲۸ هزار نفر بازمانده از تحصیل ثبت شده‌اند که ۲۰۰ هزار نفر بیشتر از سال قبل است. بیشترین دلیل ترک تحصیل، مشکلات مالی خانواده‌هاست که باعث شده کودکان برای کمک به اقتصاد خانواده از مدرسه خارج شوند.
عوامل موثر در کاهش کیفیت آموزش شامل تراکم بالای کلاس‌ها، کمبود معلمان باکیفیت و کاهش بودجه‌های آموزشی است. بودجه آموزش و پرورش ایران نسبت به میانگین جهانی پایین‌تر است؛ سهم آموزش و پرورش از بودجه دولت در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۰.۵۳ درصد بوده که کمتر از میانگین جهانی است.
نابرابری آموزشی جدی است؛ نرخ بی‌سوادی در روستاها بیش از دو برابر شهرها است. استان‌های سیستان و بلوچستان، کردستان و آذربایجان غربی بالاترین نرخ بی‌سوادی را دارند.
آمارها نشان می‌دهد که بیشترین بازماندگی از تحصیل مربوط به مقطع متوسطه دوم است، جایی که فشارهای اقتصادی، دانش‌آموزان را به سمت ترک تحصیل سوق می‌دهد.
میانگین نمرات دانش‌آموزان در امتحانات سراسری سال دوازدهم بسیار پایین آمده و تنها استان یزد میانگین نمرات بالای ۱۲ داشته است. آزمون‌های بین‌المللی نیز نشان می‌دهد دانش‌آموزان ایرانی در ریاضی و درک مطلب نسبت به استانداردهای جهانی عملکرد ضعیفی دارند.
این گزارش نتیجه‌گیری می‌کند که با ادامه مشکلات اقتصادی و گسترش فقر، چشم‌انداز روشنی برای بهبود وضعیت آموزشی ایران وجود ندارد و در صورت عدم اقدام فوری، بی‌سوادی، بازماندگی از تحصیل و افت کیفیت آموزشی بیشتر خواهد شد.
پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس این است که وزارت آموزش و پرورش با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد، سازمان بهزیستی و سازمان‌های مردم‌نهاد، به شناسایی و حمایت از خانوارهای کم‌درآمد پرداخته و برنامه‌های آموزشی ویژه‌ای برای کاهش فقر آموزشی اجرا کند.
